श्रीशिवानन्दलहरी -४९
आनन्दामृतपूरिता हरपदाम्भोजालवालोद्यता
स्थैर्योपघ्नमुपेत्य भक्तिलतिका शाखोपशाखान्विता।
उच्चैर्मानसकायमानपटलीमाक्रम्य निष्कल्मषा
नित्याभीष्टफलप्रदा भवतु मे सत्कर्मसंवर्धिता ॥ ४९ ॥
ஶ்ரீஶிவாநந்த³லஹரீ -49
ஆநந்தா³ம்ருʼதபூரிதா ஹர-பதா³ம்போ⁴ஜால-வாலோத்³யதா,
ஸ்தை²ர்யோபக்⁴ந-முபேத்ய ப⁴க்திலதிகா, ஶாகோ²பஶாகா²ந்விதா।
உச்சை²ர் மாநஸ-காயமாந-படலீ மாக்ரம்ய நிஷ்கல்மஷா,
நித்யாபீ⁴ஷ்டப²லப்ரதா³, ப⁴வது மே, ஸத்கர்ம-ஸம்வர்தி⁴தா ॥ (49)
आनंद+अमृत-पूरिता हर-पद+अम्भोज+आलवाल+उद्यता स्थैर्य+उपघ्नम् उपेत्य शाखा+ उपशाखा+अन्विता उच्चैः मानस-काय-मान-पटलीम् अक्रम्य निष्कल्मषा सत्कर्म-संवर्धिता भक्ति-लतिका मे नित्य+अभीष्ट-फल-प्रदा भवतु।
शिवभक्तिसाध्यं फलं प्रार्थयते – आनन्दामृतेति। आनन्दामृतपूरिता आनन्दः शिवभक्तौ प्रीतिः स एवामृतमम्भः तेन पूरिता सन्तर्पिता। हरपदाम्भोजालवालोद्यता शिवपदाम्भोजमेव आलवालः आश्रयभूमिः तस्मादुद्यता ऊर्ध्वं प्रसृता वृद्धिं गतेत्यर्थः। स्थैर्योपघ्नं स्थैर्यं स्थिरभावः एव उपघ्नः आश्रयः उपष्टम्भदारुविशेषः तमुपेत्य अवष्टभ्य शाखोपशाखान्विता शाखाः महाशाखा उपशाखा अल्पशाखाः अवयवविशेषा इत्यर्थः, ताभिरन्विता संयुता। उच्चैर्मानसकायमानपटलीम् उत्कृष्टानि च तानि मानसानि च तान्येव कायमानानि लतारोहणार्थं कल्पितच्छदींषि तेषां पटली समूहः तामाक्रम्य आरुह्य निष्कल्मषा शैथिल्यादिदोषरहिता सत्कर्मसंवर्धिता सत्कर्मभिः पुराकृतपुण्यविशेषैः संवर्धिता वृद्धिं प्रापिता, अन्यत्र दोहदादिभिर्वर्धिता ओषधिवर्धकसंस्कारैरित्यर्थः। भक्तिलतिका भक्तिः सेवा सैव लतिका लता, स्वार्थे कः। मे मम नित्याभीष्टफलप्रदा अभीष्टफलम् ऐच्छिकफलम् नित्यं शाश्वतं च तदभीष्टफलं च तत् प्रकर्षेण ददातीति सा भवतु अस्तु ॥४९॥[1]
[1] हेत्वलङ्कारः ।
பக்திப்பேறாகும் பெரும் பயனை விரும்புகின்றனர்.
ஹே பகவான், யான் யாசிப்பது ஒன்று உண்டு, கிருபைவைத்து அருள்வீர்.
भक्तिलतिका – ப⁴க்திலதிகா – தங்களிடம் எனது பக்தியான கொடி நன்கு விளங்கி
मे – மே – எனக்கு
नित्याभीष्टफलप्रदा – நித்யாபீ⁴ஷ்டப²லப்ரதா³ – நித்யமாயுள்ள பிரயோஜனமென்ற (முக்திப்) பழங்களைக் கொடுப்பதாக
भवतु – ப⁴வது – ஆக வேண்டும். ஏனெனில் அக்கொடியானது,
आनन्दामृतपूरिता – ஆநந்தா³ம்ருʼதபூரிதா – ஆனந்த அம்ருதமென்ற நீரால் பாய்ச்சப்படுகிறது
हरपदाम्भोजालवलोद्यता – ஹரபதா³ம்போ⁴ஜாலவலோத்³யதா – தங்களது திருவடித்தாமரைகளாகிற பாத்தியிலிருந்து முளைத்து உயரக் கிளம்பியுள்ளது.
स्थैर्योपघ्नमुपेत्य - ஸ்தை²ர்யோபக்⁴நமுபேத்ய – படருவதற்கு சாதனமாக ஸ்திரம் என்ற ஊன்றுகோலைப் பிடித்துக் கொண்டுள்ளது.
शाखोपशाखान्विता – ஶாகோ²பஶாகா²ந்விதா – கிளைகள், கப்புகள் உண்டாகி அவைகளிலிருந்தும் சிறுகிளைகள் கவடுகள் இவைகளுடன் கூடியதாய் உள்ளது.
उच्चैर्मानसकायमानपटलीम् – உச்சைர்மாநஸகாயமாநபடலீம் – அக்கொடிகள் உயர்வான மனமென்ற பந்தலில்
आक्रम्य – ஆக்ரம்ய – ஆக்ரமித்துக் கொண்டு படர்ந்துள்ளது.
निष्कल्मषा – நிஷ்கல்மஷா – பூச்சி யரித்தல் முதலான எவ்வித தோஷங்களே அண்டாத இலைகளுள்ளது.
सत्कर्मसंवर्धिता – ஸத்கர்மஸம்ʼவர்தி⁴தா – புராகிருத ஸத்கர்ம விசேஷ புண்ணிய பலத்தால் வளர்க்கப்பட்டதன்றோ அப்பக்திக் கொடி? ஆகையால் எனது பக்திக்கு பலனுண்டாகச் செய்தருள்வீர்.
ஏ முக்கண்ணா! சிவபெருமானே! உம்மிடத்துள்ள எனது பக்தியாகிய கொடியானது உம் திருவடியாகிய பாத்தியில் முளைத்து, பூரண அன்பென்னும் ஜலத்தைப்பருகி, வளர்ந்தோடி, திடபாவனை என்னும் கொழுகொம்பேறி, நன்மனமாகிய பந்தலில் நன்றாய்ப் படர்ந்து, பூர்வஜன்ம நற்புண்ணிய பலத்தால் யாதொரு கெடுதியும் இன்றி செழித்து, கிரமமாக யான் அடையவேண்டிய பிறவிப்பெரும்பயனைப் பெறத் திருவருள் புரியுமாறு பிரார்த்திக்கின்றேன் (என்பதாம்).
பக்தி என்ற கொடி வளர்க்கப்படுகிறது. பரமேச்வரனுடைய திருவடித்தாமரையே இக்கொடியை நடுவதற்கு பாத்தி. பக்தி என்ற கொடி இதில் முளைத்து உயரே கிளம்புகிறது. தைர்யம் என்பது தான் இக்கொடி பற்றிக் கொண்டு உயரே கிளம்புவதற்கான தாங்கு கோல். இதைத் தழுவிக் கொண்டு, மனதில் உதிக்கின்ற உயர்ந்த எண்ணங்கள் என்ற பந்தலில், இது படர்கிறது. பெரிதும் சிறிதுமான கிளைகளுடன் இக்கொடி படர்ந்து விடுகிறது. கொடிகளை நாசம் செய்கின்ற புழு, பூச்சி முதலியவைகள் அரித்து விடாமல் எவ்விதக் குற்றமுமற்றதாய் பக்திக் கொடி வளர்ந்து கொண்டேயிருக்கிறது. இது வளர்வதற்காக ஆனந்தம் என்ற ஜலம் இதன் பாத்தியில் நிரப்பப்படுகிறது. முற்பிறவியில் செய்த புண்யகர்மாக்கள் என்ற உரமிட்டு இக்கொடியான து மிக்க செழிப்புடன் வளர்ந்து வருகிறது. அப்படிப்பட்ட பக்தி என்ற இக்கொடி நான் விரும்புவதையெல்லாம் எனக்கு அளிக்க கூடியதாக ஆகட்டும்.
ஒரு பாத்தியில் ஒரு கொடியை நட்டு ஜலத்தை ஊற்றி, அதற்கு சமீபத்தில் ஒரு தாங்குகோலையும் நட்டால், அக்கொடி அக்கோலின் வழியாகச் சென்று பந்தலில் படர்ந்து, கப்பும் கிளையுமாக தழைத்துவளரும். அப்படிப்பட்ட கொடி, புழு பூச்சி முதலியவற்றால் வெட்டப்படாமலும், நல்ல எருக்களால் நன்கு வளர்க்கப்பட்டதாகவுமானால் ஏராள பழங்களைப் பயக்கும். அதுபோல் பக்தியாகிற கொடி அழிவற்ற பயன்களைப் பயக்க வேண்டுமென்று இங்கு வேண்டிக்கொள்ளுகிறார். ஸ்ரீபரமேச்வரனுடைய சரணாரவிந்தகளே இக்கொடிக்கு பாத்தியாம். பக்தியில் விருப்பமே ஜலம். தைர்யமே தாங்குகோல். விருப்பமும் மனஉறுதியுமிருந்தால் பக்தி வளர்ந்துவிடும் என்பது கருத்து. நல்ல எண்ணங்களே பக்திக்கொடி படரும் பந்தல். முன்செய்த ஸத்கர்மாக்களே இதற்கு எரு. இவையெல்லாமிருந்தால் நித்யமான மோக்ஷத்தைக்கூட இக்கொடி அளிக்கக்கூடும். இந்த ச்லோகத்தைச் சொல்லி நமஸ்காரம் செய்பவர்கள் பரசிவத்தை ஆத்ம ஸ்வரூபமாக அனுபவிப்பார்கள் என்பதற்கு இந்த ச்லோகமே மேலான ப்ரமாணமாகும்.
हरपदाम्भोजालवालोद्यता = भगवान् हर के चरणकमलरूप क्यारी में उगने वाली,
आनन्दामृतपूरिता = आनन्दरूप जल से सींची,
सत्कर्मसंवर्धिता = अच्छे कर्मों से पोषित,
शाखोपशाखान्विता = शाखा-प्रशाखाओं वाली,
निष्कल्मषा = दोषरहित,
भक्तिलतिका = भक्तिरूप लता,
स्थैर्योपध्नम् = स्थिरतारूप सहारे को,
उपेत्य = पाकर,
मानसकायमानपटलीम् = मनःशरीर के आकार के छप्पर पर,
उच्चैः = ऊँची,
आक्रम्य = फैलकर,
मे = मुझे,
नित्याभीष्टफलप्रदा = सदा अभीप्सित फल देने वाली,
भवतु = होवे ।
Dr.T.M.P.Mahadevan
May the creeper of devotion yield me the fruit that I always desire – the creeper that has been nurtured by the water of joy, that has sprouted and grown from the lotus-feet of Siva, that is rich with shoots and sub-shoots, having entwined itself around a supporting pole (constancy of firmness), that has spread itself over the lofty mind-pandal, that is without blemishes, and that has been nourished with good deeds!
In verse 47, devotion was compared to creepers. Here, the process whereby the devotion-creeper could be nurtured and made to yield the maximum fruit is described. Let the waters of divine ecstasy nourish it. Let is sprout from the feet of the Lord. Let is be supported by the characteristics of constancy. Let is spread all over the mind and cover it. Thus will pure devotion, augmented by good deeds, yield the fruit of true wisdom leading to release.
Swami Tapasyananda
Divine love is like a creeper – it is filled with the nectar of joy; it springs from the bed of Siva’s lotus feet; it spreads with its ramified branches along the contiguous support of constance (of aspiration); it covers the high roofing of the mind; it is tended by the service of virtuous acts; it is free from the disease of sin. May that creeper of divine love yield the longed for and ternal fruitage (of liberation) unto me!
Sivaanandalahari – 49
आनन्दामृतपूरिता हरपदांभोजालवालोध्यता
स्थैर्योपघ्नमुपेत्य भक्तिलतिका शाखोपशाखान्विता ।
उच्छैर्मानसकायमानपटलीमाक्रम्य निष्कल्मषा
नित्याभीष्टफलप्रदा भवतु मे सत्कर्मसंवर्धिता ॥ ४९ ॥
Commentary
आनन्दामृतपूरिता = filled with the delightful amrutha jalam;
हरपदांभोजालवालोध्यता = shooting from the lotuses of the feet of ParamEswara;
स्थैर्योपघ्नम् = the staff that is permanent;
उपेत्य = holding to it;
शाखोपशाखान्विता = having big and small branches;
उच्छैर्मानसकायमानपटलीम् = the superior lattice of the mind;
आक्रम्य = occupying;
निष्कल्मषा = devoid of dhOsham;
सत्कर्मसंवर्धिता = growing rapidly due to past puNyas;
भक्तिलतिका = the creeper called bhakthi;
मे = to me;
नित्याभीष्टफलप्रदा = that which is permanent and that gives the abheeshta mOksham;
भवतु = may it happen.
In this stanza AachaaryaaL describes sivabhakthi as a creeper. It should be known that the root and base of this creeper called Sivabhakthi is saakshaath Lord of mahaakailash Sri Saambhasiva’s paadhaabjam only. This root is soaked in the Sivaanandhajalam and so it remains so luscious! This creeper growing in the sivaanandhajalam slowly creeps up holding on to the kombu (प्रज्ञया) that there is no greater god than ParamEswara. At this time this creeper called sivabhakthi spreads on to the many branches, each one of which do different thing such as listening to the divya charithram of ParamEswara, singing ecstatic songs on the names of Paramasiva, meditating on the beginningless leelamangalam of ParamEswara, bowing to Him in aathmaprEma and so on. This way it spreads far and wide. Moreover, as said in sootha samhitha,
with firm conviction that for all sorts of srEyas it is important to have the prasaadham of ParamEswara this sivabhakthi creeper is spreading on the lattice called the mind. In this, because of poorva puNya, the creeper is devoid of all the dhOshas such as being diseased, dwarfed etc. So BhagavathpaadhaaL prays that this creeper should yield nithya abeeshta mOksha phalan.
Now let us understand the thathwam behind describing the mind as the lattice on which the bhakthi as the creeper is spreading. AachaaryaaL says: “उच्छैर्मानसकायमानपटलीम्”. From this we understand that the creeper (bhakthi) is one but the lattice (mind) is many! This is to denote the changing nature of the mind. Howsoever many the mind appears by its changing nature, it still has to be of superior guNa otherwise bhakthi may not spread on it.
Also, the creeper being one in the end yields nithya abeeshta mOkshaphalan as given in the Veda as ‘अयमात्मा ब्रह्म’, ‘प्रज्ञानं ब्रह्म’, ‘तत्वमसि’, and ‘अहं ब्रह्मास्मि’. Besides, the sruthi, smrithi and ithihaasa-puraaNas proclaim that the mind as sarvotthama that has to be understood as the essence of scriptures lying in saakshaath mahaamahimasaalini Sri Saambasiva only. That is why the lattice (mind) is described as most superior.
Thus the import of this slOka is that this bhakthi (creeper) has to grow into jeeva-brahma aikyam in order to qualify itself as yielding endless aanandha.
Whosoever sings this stanza and do namaskaaram will surely enjoy Paramasiva as his own aathmaswaroopam.
Aum Nama Sivaaya.
